สถานีวิจัยสัตว์ป่าคลองแสง จ.สุราษฎร์ธานี
                      (หัวหน้าสถานีวิจัยสัตว์ป่าคลองแสง: นายเกรียงศักดิ์ ศรีบัวรอด)
............................................................................................................................

         สถานีวิจัยสัตว์ป่าคลองแสงตั้งอยู่บริเวณริมอ่างเก็บน้ำเขื่อนรัชชประภา ซึ่งมีลักษณะเป็น
ปลายแหลมอยู่ใกล้คลองตะเคียนและคลองบางหมาน มีเนื้อที่ประมาณ 10 ไร่ หมายเลขระวาง
แผนที่ 4726 I บริเวณพิกัดละติจูด 8 ลิปดา 98 องศาเหนือ ลองติจูด 98 ลิปดา 81 องศาตะวันออก

วัตถุประสงค์

         1. เพื่อติดตามศึกษาการเปลี่ยนแปลงของสังคมสัตว์ป่าในพื้นที่ผืนป่าคลองแสง-เขาสก
หลังจากมีการ สร้างเขื่อนรัชประภา

         2. เพื่อให้เป็นหน่วยงานทางวิชาการทำหน้าที่เก็บรวบรวมข้อมูลทางชีววิทยา นิเวศวิทยา
และสถานภาพของสัตว์ป่าในผืนป่าภาคใต้ตอนบน ซึ่งเป็นผืนป่าที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในภาคใต้

         3. เพื่อสนับสนุนข้อมูลด้านสัตว์ป่าในพื้นที่เพื่อให้การจัดการสัตว์ป่าในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์
สัตว์ป่าและอุทยานแห่งชาติในผืนป่าแห่งนี้ มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

        4. ทำหน้าที่เป็นศูนย์ข้อมูลวิชาการด้านสัตว์ป่า เผยแพร่อนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์ป่าให้แก่
ประชาชนและหน่วยงานใกล้เคียง

ลักษณะภูมิประเทศ

         ป่าคลองแสงมีสภาพภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นเทือกเขาสูง เป็นเทือกเขาดินดาน และเทือก
เขาหินปูน เป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาตะนาวศรี และเทือกเขาภูเก็ต เป็นป่าต้นกำเนิดของลำน้ำ
คลองแสง และคลองยัน ลำน้ำทั้ง 2 สายไหลสู่แม่น้ำพุมดวง และไหลลงสู่อ่าวบ้านดอน พื้นที่
ป่าคลองแสงส่วนใหญ่จะเป็นพื้นที่รับน้ำของลำคลองแสง โดยมีห้วยสาขาที่สำคัญ คือ คลองแสง
คลองหยา คลองเอ๊ะ คลองหยี คลองมอญ คลองโหลง และคลองมุย

ลักษณะภูมิอากาศ

         โดยทั่วไปมีอุณหภูมิสูงตลอดทั้งปี อุณหภูมิเฉลี่ยต่อปี 26.9 องศาเซลเซียส มีปริมาณน้ำฝน
เฉลี่ย 2,632.79 มิลลิเมตร แบ่งได้เป็น 2 ฤดู คือฤดูแล้ง ตั้งแต่เดือนธันวาคม ถึงเดือนมีนาคม
รวม 4 เดือน ฤดูฝนเริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคม ถึงเดือนธันวาคม รวม 8 เดือน

ชนิดป่าและพรรณไม้

         จากสภาพภูมิประเทศ ชนิดของหิน ดิน และปริมาณน้ำฝนในพื้นที่ ทำให้แบ่งชนิดป่า
ออกได้เป็น 2 ประเภท คือ

         1. ป่าผลัดใบ ได้แก่ ป่าเบญจพรรณ พบริมคลองแสงเป็นแนวแคบอยู่สองฝั่งของลำน้ำ

         2. ป่าไม่ผลัดใบ เป็นป่าชนิดที่พบทั่วไปในพื้นที่ ซึ่งแบ่งออกย่อยเป็น

            - ป่าดงดิบแล้ง พบบริเวณสันเขามีพรรณไม้ ที่สำคัญ ได้แก่ ตะเคียนหิน ตะเคียนทราย
กระเบากลัก

            - ป่าดงดิบชื้น พบตามที่ชุ่มชื้นในหุบเขา หรือหุบห้วย พรรณไม้ที่สำคัญ ได้แก่ ช้างแหก
ลิ้นควาย สังเครียด ตะเคียนทอง กระบาก

            - ป่าดงดิบเขา พบบริเวณยอดเขาสูงตั้งแต่ 1,000 เมตร ขึ้นไปจากระดับน้ำทะเล

            - ป่าบนเทือกเขาหินปูน ต้นไม้จะมีลักษณะลำต้นแคระแกรน

         พรรณไม้ที่สำคัญในพื้นที่ ได้แก่ เต่าร้างยักษ์ บัวผุด ปาล์มหลังขาว ปาล์มพระราหูซึ่งพบ
อยู่ตามเขาหินปูนบริเวณริมอ่างเก็บน้ำเขื่อนรัชชประภา นอกจากนี้ยังมีพรรณไม้ในป่าดิบชื้นอื่นๆ
ที่น่าสนใจแต่ยังไม่มีการศึกษาอีกหลายชนิด

สัตว์ป่า

         เนื่องจากผืนป่าคลองแสง-เขาสกตั้งอยู่บริเวณจุดเชื่อมกันของเขตสัตวภูมิศาสตร์ย่อยซุนดาอิค
มาลายันและอินโดไชนิส พบว่า ชนิดสัตว์ป่าในเขตสัตวภูมิศาสตร์ย่อยอินโดไชนิส มีการแพร่กระจาย
มาจากตอนเหนือลงมาสิ้นสุดที่บริเวณเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสง เช่น หมีควาย วัวแดง รวมทั้ง
ชนิดพันธุ์สัตว์ป่าทางใต้ก็จะแพร่กระจายขึ้นมาสิ้นสุดที่บริเวณป่าคลองแสง เช่น หนูเหม็น กระรอก
หน้ากระแต กระแตเล็ก ฯลฯ  ผืนป่าบริเวณนี้เป็นแหล่งรวมพรรณพืชและสัตว์ป่า ที่มีความโดดเด่น
โดยเฉพาะมีมีสัตว์ป่าหลายชนิดที่พบเฉพาะที่ เช่น ค้างคาวท้องน้ำตาลสุราษฎร์ สัตว์ป่าที่พบ
ในผืนป่าแห่งนี้มีไม่น้อยกว่า 415 ชนิด แบ่งเป็น

         1. สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ไม่น้อยกว่า 87 ชนิด ที่สำคัญ ได้แก่ ช้าง กระทิง สมเสร็จ เก้งหม้อ
เสือดำ เสือลายเมฆ และแมวลายหินอ่อน
         2. นก ไม่น้อยกว่า 234 ชนิด เช่น นกหว้า ไก่ฟ้าหน้าเขียว นกกระสาคอขาวปากแดง นกชนหิน
         3. สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ไม่น้อยกว่า 27 ชนิด เช่น กบทูด จงโคร่ง
         4. สัตว์เลื้อยคลาน ประมาณ 67 ชนิด เช่น เห่าช้าง ตุ๊ดตู่
         5. ปลาน้ำจืด ไม่น้อยกว่า 70 ชนิด มีปลาชนิดที่หายาก ได้แก่ ปลาตะพัด

งานวิจัยที่ผ่านมา

         1. รายงานผลการวิจัยวางแผนขั้นรายละเอียดสำหรับฟื้นฟูสภาพป่า และการจัดการป่าไม้
บริเวณพื้นที่ป่าต้นน้ำคลองแสง โครงการเขื่อนเชี่ยวหลาน จังหวัดสุราษฎร์ธานี(สืบ นาคะเสถียร, 2527)

         2. รายงานการช่วยเหลือและติดตามสัตว์ป่าที่ได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อนเชียวหลาน
(รัชชประภา) จังหวัดสุราษฎร์ธานี (สืบ นาคะเสถียร และคณะ, 2534)

         3. พฤติกรรมและการหากินของเลียงผาเพศเมีย (Capriconis sumatrensis) ที่เคลื่อนย้ายออก
จากพื้นที่อ่างเก็บน้ำเขื่อนเชี่ยวหลาน จังหวัดสุราษฎร์ธานี (ไสว วังหงษา, 2537)

         4. Behavioral Comparison of Dusky Leaf-Monkey (Presbytes obscura) on Island
Habitat and Undisturbed Mainland Habitat of Klong Saeng Wildlife Sanctuary, Surat Thani
Province (Sawai Wanghongsa,1989)

         5. การติดตามเสือดำที่ปล่อยกลับสู่ป่า (ไสว วังหงษา, 2534)

         6. นิเวศวิทยาของกระทิงในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสง (รองลาภ สุขมาสรวง และนริศ
ภูมิภาคพันธ์, 2538)

         7. การศึกษาสัตว์ป่าบนเกาะในอ่างเก็บน้ำเขื่อนรัชชประภา (รองลาภ สุขมาสรวง และโกมล
บุญชัย, 2538)

         8. ความหลากชนิดของสัตว์ป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสง จังหวัดสุราษฎร์ธานี
(รองลาภ สุขมาสรวง และโกมล บุญชัย, 2538)

         9. การแพร่กระจายความชุกชุมของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า
คลองแสง จังหวัดสุราษฎร์ธานี (บุษบง กาญจนสาขา, 2542)

         10. อาหารของชะมดแผงสันหางปล้องในสวนยางพาราในอำเภอบ้านตาขุน จังหวัดสุราษฎร์ธานี
(บุษบง กาญจนสาขา, 2542)

         11. ความหลากชนิดของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในเขตรักษาพันธ์สัตว์ป่าคลองแสง
จังหวัดสุราษฎร์ธานี (บุษบง กาญจนสาขา, 2542)

จุดที่น่าสนใจ

         1. ลำห้วยคลองแสงตอนบน เป็นลำห้วยที่ค่อนข้างราบ สองข้างตลิ่งส่วนใหญ่เป็นหาดทราย
มีสัตว์ป่าอาศัยอยู่อย่างชุกชุม ได้แก่ นากใหญ่ขนเรียบ นากเล็กเล็บสั้น กระทิง ช้างป่า กวางป่า อีเก้ง
เก้งหม้อ เสือลายเมฆ สมเสร็จ และชะนีมือขาว

         2. หุบห้วยจันทร์ ประกอบด้วยบึงน้ำกลางป่าดงดิบ เกิดจากการเอ่อขึ้นของน้ำจากเขื่อน
รัชชประภา ลอดใต้ภูเขาหินปูนเข้ามา มีเนื้อที่ประมาณ 500 ไร่ ปัจจุบันเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ

         3. หุบห้วยคลองสวน เป็นทุ่งโล่ง อันเกิดจากการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ในอดีตจึงมีหญ้าซึ่ง
เป็นแหล่งอาหารที่สำคัญของกระทิงขึ้นเป็นจำนวนมาก แต่ในปีใดที่ระดับน้ำในเขื่อนสูงทุ่งหญ้านี้
ก็จะถูกน้ำท่วม

         4. โป่งน้ำพุร้อน เป็นบ่อน้ำพุร้อนอยู่ทางตอนเหนือของคลองหยา เป็นแหล่งอาหารที่สำคัญ
ของสัตว์กินพืชในพื้นที่นั้น

         5. เขาหลังคาตึก เป็นยอดเขาที่สูงที่สุดในผืนป่าคลองแสง-เขาสก มีความสูงประมาณ 1,395 เมตร จากระดับน้ำทะเล คาดว่าจะมีสัตว์ป่า และพรรณพืช ที่น่าสนใจอยู่อีกมาก เพราะอยู่ห่างไกลจาก
การรบกวนของมนุษย์

การเดินทาง

         การเดินทางมายังสถานีวิจัยสัตว์ป่าคลองแสงค่อนข้างจะสะดวก โดยเดินทางตามทางหลวง
แผ่นดินหมายเลข 401 สุราษฎร์ธานี-ตะกั่วป่า ถึงอำเภอบ้านตาขุนแล้วแยกขวาเข้าเขื่อนรัชชประภา
ประมาณ 12 กิโลเมตร เมื่อถึงป้อมยามของเขื่อนรัชชประภามีทางแยกขวาขึ้นไปทางสันเขื่อน เดินทาง
ผ่านท่าปลาของชาวประมงในเขื่อนอยู่ทางซ้ายมือไปตามถนนเมื่อถึงที่ทำการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า
คลองแสง จะเจอสามแยกและทางลงไปท่าเรือท่องเที่ยวของเทศบาลบ้านเชี่ยวหลาน เลี้ยวขวาไปตามถนน
คอนกรีตอีกประมาณ 600 เมตร จะเจอถนนลำลองเดินทางต่อไปอีก 600 เมตร ก็ถึงสถานีวิจัยสัตว์ป่า
คลองแสง รวมระยะทางจากตัวเมืองสุราษฎร์ธานีถึงสถานีวิจัยสัตว์ป่าคลองแสง ประมาณ 70 กิโลเมตร

สถานที่ติดต่อ

         สถานีวิจัยสัตว์ป่าคลองแสง ตู้ ปณ. 14 อำเภอบ้านตาขุน จังหวัดสุราษฎร์ธานี 84230